Παιδαγωγική "της ειρήνης" ή παιδαγωγική "της ελευθερίας";

Όταν λοιπόν λέμε ότι θα καλλιεργήσουμε στους νέους την ειρηνική κουλτούρα ή θα προωθήσουμε την ειρηνική συμβίωση ή ακόμα πιο γενικά, πως πρέπει να εμφυτεύσουμε στις συνειδήσεις των νέων την αγάπη για την ειρήνη, δυστυχώς δε λέμε κάτι σημαντικό. Πιο πολύ κενολογούμε με συνθήματα. Γιατί ένα πράγμα είναι η προσδοκία και άλλο η πραγματικότητα.

Γιατί κενολογούμε;
«Γιατί κανένας δεν είναι τόσο ανόητος που να προτιμάει τον πόλεμο από την ειρήνη», όπως θα έλεγε και ο Ηρόδοτος. Ο κάθε άνθρωπος αυτονόητα προτιμά την ειρήνη. Τι θα καλλιεργήσουμε λοιπόν στους νέους; Αυτό που ο καθένας επιθυμεί;
Γιατί κενολογούμε;
Από μόνη της η λέξη ειρήνη δε σημαίνει κάτι. «Αυτό που οι περισσότεροι άνθρωποι ονομάζουν ειρήνη είναι μια κενή λέξη» αναφέρει ο Πλάτων.

Θα πει κάποιος ότι ένα ζήτημα είναι η ειρήνη και άλλο ζήτημα είναι «η παιδαγωγική της ειρήνης». Φυσικά η σχολική πραγματικότητα δεν είναι αποκομμένη από την κοινωνική πραγματικότητα. Εξάλλου, η παιδαγωγική της ειρήνης μπορεί να αποβεί και καταστρεπτική για μια χώρα. Ο ιστορικός Πολύβιος εκφράζει τη διαφωνία του με τον Πίνδαρο που συνιστούσε στους συμπολίτες του να θεμελιώσουν την ευτυχία τους « επί της ακτινοβόλου λαμπρότητας της μεγαλοπρεπούς ειρήνης» γιατί διαπιστώθηκε ότι η εφαρμογή αυτής της συμβουλής «ήταν όχι μόνο ατιμωτική αλλά και καταστρεπτική για τα πραγματικά συμφέροντα της χώρας».

Από την άλλη μια παιδαγωγική της ειρήνης δεν είναι ορθολογιστική. Πιο ορθολογιστική προσέγγιση είναι η αναφορά του Παντίτ Νεχρού: «Η ειρήνη θα ρθεί μόνον τότε, όταν οι αιτίες που προκαλούν τον πόλεμο κατανικηθούν.Όσο θα διαρκεί η κυριαρχία μιας χώρα πάνω σε άλλη ή η εκμετάλλευση μιας τάξης από μια άλλη, αδιάκοπα θα γίνονται προσπάθειες για την ανατροπή της υπάρχουσας κατάστασης. Ποτέ η ειρήνη δεν μπορεί να ρθει απ΄ τον ιμπεριαλισμό και τον καπιταλισμό».

Αν πάλι κάποιοι προσεγγίζουν την ειρήνη στη βάση ενός συστήματος αξιών, επίσης είναι ελέγξιμη η ιεράρχηση που επιχειρούν. Θα επικαλεστώ και πάλι τον ιστορικό Πολύβιο ο οποίος αναφέρει: «Παραδέχομαι πως ο πόλεμος είναι φοβερός, όχι όμως σε τέτοιο βαθμό ώστε να υπομένουμε τα πάντα για να τον αποφύγουμε. Αλλιώς, τι κομπάζουμε για το της ελευθερίας όνομα πάντες, αν τίποτε δεν αξίζει περισσότερο από την ειρήνη»;
Αυτή η επισήμανση του Πολύβιου πιστεύω ότι αποδίδει την ιστορική πραγματικότητα μέσα στους αιώνες. Και αυτό πρέπει να είναι η βάση κάθε παιδαγωγικής, δηλαδή μια παιδαγωγική της ελευθερίας. Μόνο ο ελεύθερος άνθρωπος μπορεί να εκτιμήσει τα αγαθά της ειρήνης. Και μόνο ο ελεύθερος άνθρωπος αναγνωρίζει και την ελευθερία του άλλου.
Στα σχολεία λοιπόν και στο βαθμό που οι μαθητές βιώνουν την ελευθερία στο ατομικό-κοινωνικό-πολιτικό επίπεδο, τότε κάνουμε βήματα μπρος για τη δημιουργία ενός καλύτερου και ειρηνικού κόσμου.