Κυριακή 1 Μαρτίου 2009

Για την παραχάραξη της ιστορίας ή για τον Μαυροκωνσταντή που δε γνώριζε τον Όμηρο

Από τις λίγες φορές που έγινε διάλογος στα ΜΜΕ για το θέμα της ιστορίας ήταν και αυτή ανάμεσα στο βουλευτή του ΑΚΕΛ Τάκη Χατζηγεωργίου και στον ακαδημαϊκό Κώστα Μαυρίδη. Θα επικεντρωθώ σε δυο αναφορές για να θέσω το πρόβλημα της ιστορίας και της ελληνικότητας.
Ο Τ. Χατζηγεωργίου δήλωσε:
«Μιλούν για αφελληνισμό και δεν διάβασαν ποτέ ούτε Όμηρο ούτε Δημόκριτο».
Και απαντά ο Κ. Μαυρίδης:
«Ο παππούς μου ο Μαυροκωνσταντής από το Δίκωμο, 18 χρονών εθελοντής πολεμιστής στους Βαλκανικούς πολέμους (1912-13) , που με τα φτωχά του ελληνικά και τη βαριά κυπριακή λαλιά του, ούτε Όμηρο διάβασε μήτε Δημόκριτο» ήταν Έλληνας;
Η αναφορά του κ. Χατζηγεωργίου υποδηλώνει τα εξής:
1.Κριτήριο της ελληνικότητας είναι η γνώση του Ομήρου και του Δημόκριτου, των αρχαίων ημών προγόνων.
2. Κριτήριο της ελληνικότητας είναι η γνώση του παρελθόντος, η ιστορική μνήμη.
3.Ενταγμένα τα πιο πανω στο παρόν υποδηλώνουν ότι μέσω της εκπαίδευσης αναπτύσσεται η ιστορική μνήμη και η εθνική συνείδηση.
Οι παραπάνω αντιλήψεις του κ. Χατζηγεωργίου σε θεωρητικό επίπεδο δε διαφέρουν από τις απόψεις που εξέφρασε η Αντιγόνη Παπαδοπούλου του ΔΗΚΟ ότι «η ιστορία αποτελεί βασική συντεταγμένη στον καθορισμό της εθνικής ταυτότητας» ή ο Αντρεας Θεμιστοκλέους του ΔΗΣΥ ότι
«εθνική συνείδηση σημαίνει ιστορική συνείδηση»
Και οι τρεις πολιτικοί ως φορείς της κρατικής εξουσίας έχουν την αντίληψη ότι το κράτος μέσω της επίσημης ιστορίας καλλιεργεί την ιστορική μνήμη και την εθνική συνείδηση. Όλες αυτές οι προσλήψεις είναι εθνοκρατικές. Δηλαδή εδράζονται στην κυρίαρχη λογική ότι το κράτος κατασκεύασε το έθνος και σε αυτή την κατασκευή καθοριστικός ήταν ο ρόλος της εκπαίδευσης.
Σε τι διαφωνούν;
Στο περιέχομενο της ιστορικής μνήμης που θα εμφυτευθεί στους ανθρώπους και στο περιεχομένο του έθνους. Όμως συμφωνούν ότι το κράτος θα αποφασίσει.Γι αυτό και τσακώνονται ποιος θα επιβάλει την άποψή του σύμφωνα με τα δικά του συμφέροντα. Όμως όλες αυτές οι προσεγγίσεις είναι στη βάση τουςολιγαρχικές – οι λίγοι θα αποφασίσουν – και κατ΄ ανάγκη συντηρητικές και αντιδημοκρατικές.
Ποιο είναι το πρόβλημα που ανακύπτει ;
Η γνωσιολογική βεβαιότητα της σύνδεσης της ιστορίας με το έθνος, της ιστορικής συνείδησης με την εθνική συνείδηση, η αναμφίβολη πίστη τους ότι η ελληνικότητα συνδέεται με τη γνώση του παρελθόντος.
Είναι αυτή η ιστορία ή αποτελεί μια κατασκευή ή μια ιδεολογική αυθαιρεσία ή δείκτη γνωσιολογικής ανεπάρκειας;
Αυτή η αντίληψη μεταφυτεύτηκε από τη δύση και υιοθετήθηκε και στον ελληνικό χώρο απο τους εκσυγχρονιστές, δεξιούς και αριστερούς. Οι διανοούμενοι της δύσης θέλησαν και πέτυχαν να μεταβάλουν τη δική τους ιστορική πορεία σε αξίωμα με καθολική ισχύ.Επειδή έτσι συνέβη στη δύση , τότε αυτό θαπρέπει να συνέβη παντού!!!Και ότι εκφεύγει από το μέτρο που έθεσαν οι δυτικοί για τον εαυτό τους, εκλαμβάνεται ως οπισθοδρόμηση ή εκτροπή από τον κανόνα. Λένε, δηλαδή, ότι η ιστορία γράφεται από τους νικητές και με την επιβολή της δύναμης θα πρέπει να υιοθετηθεί από τους αμαθείς της περιφέρειας.
Η προέκταση αυτής της αντίληψης επιβάλλει να αποδεκτούμε ότι το κράτος κατασκεύασε το έθνος, γιατί έστι συνέβη στη δύση και ότι πριν το κράτος δεν είναι δυνατόν να υπήρχε έθνος!!! Θιασώτης αυτής της αντίληψης ο βρετανός ιστορικός Έρικ Χομπσμπάουμ. Με βάση της συλλογιστική του για σύνδεση της εθνικής συνείδησης με την επίγνωση της ιστορικότητας από το «κοινό λαό», καταλήγει στο αυθαίρετο συμπέρασμα ότι πριν τη γένεση του ελληνικού κράτους, οι Έλληνες δεν είχαν εθνική συνείδηση γιατί για παράδειγμα ο παππούς μου δε γνώριζε τονΌμηρο και το Δημόκριτο!!! Στη βάση αυτής της σαθρής επιχειρηματολογίας, της μεταφυτευμένης από τη δύση, οι φορείς της εξουσίας του κράτους προσεγγίζουν και την ιστορία και την εθνική συνείδηση.
Όμως αυτή η προσέγγιση δεν είχε καμία σχέση με τους ανθρώπους που κατοικούσαν στο νησί Κύπρος και ονόμαζαν τους εαυτούς τους Έλληνες.
Δηλαδή «ο παππούς» του κ. Μαυρίδη «ο Μαυροκωνσταντής από το Δίκωμο. 18 χρονών εθελοντής πολεμιστής στους Βαλκανικούς πολέμους (1912-13) , που με τα φτωχά του ελληνικά και τη βαριά κυπριακή λαλιά του, ούτε Όμηρο διάβασε μήτε Δημόκριτο», ονομάζοντας τον εαυτό του Έλληνα, τι εννούσε; Ποιο περιεχόμενο απέδιδε στο έθνος που ενέτασσε τον εαυτό του; Ποιο ήταν το περιεχόμενο της συλλογικής του ταυτότητας;
Ένα πράγμα είναι η αντίληψη των τωρινών ανθρώπων για το έθνος και άλλο πράγμα η αντίληψη των ανθρώπων πριν 100 ή 200 χρόνια. Άλλο η αντίληψη για το έθνος στην Αγγλία και άλλο στην Κύπρο. Σίγουρα όμως συνιστά παραχάραξη της ιστορίας να χρησιμοποιείς τα κριτήρια του παρόντος για να ιστορίσεις το παρελθόν. Αυτό το μόνο που υποδηλώνει, είναι γνωσιολογική ανεπάρκεια και ιστορικό ρατσισμό.
Και για χάρη της συζήτησης:
Μήπως οι παππούδες και οι προπάπποι ήταν ανθρωποκεντρικά πιο ανεπτυγμένοι από εμάς τους τωρινούς; Χωρίς να γνωρίζουν ούτε τον Όμηρο ούτε το Δημόκριτο!!! Μήπως ,λέω, ανθρωποκεντρικά οπισθοδρομήσαμε και δεν το πήραμε είδηση; Μήπως η εξέλιξη της ιστορίας δεν είναι γραμμική και δεν είναι αυτόματη η πρόοδοςτου ανθρώπου;
Το πρόβλημα πάντως στο παρόν στην νήσο Κύπρο είναι ποια εθνοκρατική διαστρέβλωση της ιστορίας θα υιοθετήσουμε. Για χάρη πάντοτε της ιστορικής αλήθειας, όπως λένε!!!

14 σχόλια:

Λεμέσια είπε...
Αυτό το σχόλιο αφαιρέθηκε από τον συντάκτη.
Lexi_penitas είπε...

Δεν θέλω να κάνω το δικηγόρο κανενός αλλά ο Τ. Χατζηγεωργίου ανέφερε τον Όμηρο και το Δημόκριτο για να καταδείξει ότι οι εθνοκάφροι μας δεν έχουν ιδέα από ελληνικό πολιτισμό και μόνο από στείρο και κενό εθνικισμό καθοδηγούνται. Είμαι σίγουρος ότι πρέπει να έχεις διαβάσει κείμενα του ανθρώπου, όπου ο σεβασμός του προς άλλους πολιτισμούς είναι ισότιμος και δεδομένος.

Είμαι σίγουρος ότι αν του έθετες υπόψη τα τρία συμπεράσματα σου που έβγαλες από μια ξεκομμένη φράση θα τα αρνιόταν σαν θέσεις του.

Μάλλον αυθαίρετη μου φαίνεται η ερμηνεία σου.

andreas f.stavrou είπε...

@Lexi penitas
Δεν είναι η μοναδική αναφορά του κ. Χατζηγεωργίου που ταυτίζει την ελληνικότητα με κάποιους αρχαίους φιλόσοφους. Υπάρχουν αρκετές.Και το πράττει ως φορέας της εξουσίας του κράτους.

Λεμέσια είπε...
Αυτό το σχόλιο αφαιρέθηκε από τον συντάκτη.
Λεμέσια είπε...

Προτίμησα να αφήσω τις δικές μου αναλύσεις στην άκρη και να περιοριστώ μόνο σε αυτό το ερώτημα.

Θα μπορούσε να υπάρξει μία εφαρμόσιμη εναλλακτική μέθοδος καταγραφής της Ιστορίας, αν πράγματι γινόταν μία ειλικρινής προσπάθεια "κοινωνικοποίησης" της έρευνας (βασισμένης σε πιο ανθρωποκεντρικά πολιτισμικά στοιχεία) πέραν της εθνοκρατικής αντίληψης;

koutso είπε...

Θα σταθώ μόνο σ'ότι αναφέρεσαι "άλλη ήταν η αντίληψη τότε και άλλη θα είναι μετα απο κάμοσα χρόνια."
Λείπει ο ευφάνταστος πολιτικός λόγος στην εναλία νήσον Κύπρο.
Θα σταθώ επίσης σε κάτι άλλο που ανέφερες ούτε λίγο ούτε πολύ όλοι τους αναμασούν την ιστορία.Μας έχουν πρήξει τα @@.Πλήττω θέλω να σχίσω τις φλέβες όταν διαβάζω την ανάλυση σου Ανδρέα,απλά γιατί εμείς που δεν έχουμε βλέψεις για δόξες και μεγαλεία βλέπουμε με καθαρό μάτι τα πεπραγμένα.Ομως δεν θα αυτοκτονήσω για κανένα μαλάκα ούτε θα τρέξω να πολεμήσω αν χρειαστεί γιατί δεν αξίζει να σκοτωθεί κανένας για αυτούς τους γάρους.Οι οποίοι πολύ πιθανόν να τρέξουν στις Αγγλικές βάσεις να γλυτώσουν.Είμαι περήφανος για τον γυιό μου ο οποίος απο μόνος του εκατάλαβε τι σκατά είμαστε.Επήγε έγινε καθολικός πριν να αλλάξει η νομοθεσία και εγλύτωσε τον στρατό.Εγώ ουδέποτε τον έχω "εκπαιδεύσει".Αυτή είναι η ελευθερία του ατόμου και ο σεβασμός.Αυτοί τα έχουν παραχέσει.Διδάσκουν μαλακίες και τα παιδιά πλήττουν.Κάπου-κάπου μερικοί "τρελλοί" σαν εσένα προσπαθούν.Αυτή η προσπάθεια μας κρατά ζωντανούς.

gregoris είπε...

αντρέα γιατί επαναλαμβάνεις τούτην την επιχειρηματολογία συνέχεια; παρακολουθώ σε που τότε που εξεκίνησες το μπλογκ να μας λαλείς ότι τα έθνη προυπάρχουν των κρατών. μήπως για να το εμπεδώσουμεν;
έννεν μόνο ο Χόμπσμπάουμ που λαλεί ότι τα κράτη κατασκευάζουν τα έθνη μέσα που την παιδεία. λαλούν το πολλοί τζιαι μάλιστα συνιστά την κυρίαρχη επιστημονική θέση. τζίνοι που εν το αποδέχουνται πλήρως εν οι εθνικιστές που λαλούν ότι τα έθνη προΫπάρχουν τζιαι αφυπνίζονται στην νεωτερικότητα. εξ όσον ξέρω εν είσαι εθνικιστής. γιατί όμως επιμένεις τόσον δογματικά σε τούτην την θέση;
εισηγούμαι σου να θκιαβάσεις τον Χέχτερ, Containing nationalism όπου πραγματέυεται το ζήτημα του πολιτικού ελέγχου στην διαδικασία της εθνογένεσης.

andreas f.stavrou είπε...

@Λεμέσια
Το πρόβλημα της ιστορίας σήμερα είναι πως οι "ιστορικοί" δεν μπορούν να απεγκλωβιστούν από το βιούμενο χρόνο, την εθνοκρατική πραγματικότητα.Έτσι εκλαμβάνουν και ερμηνεύουν το καθετί με βάση την κυρίαρχη αντίληψη της "επιστήμης" στη δύση.Αξιολογικά θεωρούν το βιούμενο χρόνο ως το ανώτερο στάδιο της ανθρώπινης εξέλιξης.Έτσι επέρχεται μια ανάγνωση του παρελθόντος υποτιμητική. Ερμηνεύουν την ιστορία, δηλαδή την πολιτική ως δύναμη ή εξουσία και όχι με κέντρο τον άνθρωπο. Αραδιάζουν ένα σωρό γεγονότα για ηγέτες και διπλωματίες και πολέμους.
Μη εθνοκρατικές ιστορίες μπορείς να βρεις πριν το έθνος-κράτος, δηλαδή πριν το 18ο αιώνα.
Και βεβαίως είναι εφαρμόσιμες.όμως το πολιτικό και οικονομικό κατεστημένο δεν του συμφέρει μια τέτοια ανάγνωση της ιστορίας γιατί θα ανοίξει τα μάτια του αμαθούς όχλου. Κανένας δεν παίρνει την εξουσία και η πρώτη του έγνοια είναι να βρει τρόπο να τη χάσει!!!
Ένα καλό παράδειγμα διαφωτιστικό είναι ένα βιβλίο που κυκλοφόρησε πρόσφατα στην Αθήνα. Είναι του Γιώργου Κοντογιώργη και ο τίτλος του είναι "Η ελληνική δημοκρατία του Ρήγα του Βελενστινλή". Είναι υποβοηθητικό στην κατανόηση της ιστορικής πραγματικότητας σήμερα αλλά και του 18ου αιώνα.
Αν ευκαιρείς, διάβασέ το.

andreas f.stavrou είπε...

@Κουτσο
Η εξουσία δεν ανδιαφέρεται για την ελευθερία σου. Αντίθετα, σκαρφίζεταικαθημερινά χίλιες ανοησίες για να σε ελέγχει, να είσαι υπήκοός της. Και επενδύουν τις ανελεύθερες επιλογές τους με κάτι διακηρύξεις χωρίς περιεχόμενο.
Το πρόβλημα είναι οι άνθρωποι να κατανοήσουν την πραγματικότητα και να αντιληφθούν ποιο είναι το συμφέρον της κοινωνίας και να το διεκδικήσουν. Και η κοινωνία σε σχέση με τους λίγους -την ολιγαρχία-θέλει περισσότερο χρόνο να συνειδητοποιηθεί. Υπομονή λοιπόν.

andreas f.stavrou είπε...

@Grigoris
Λέω την άποψή μου, αν μου επιτρεπετε φυσικά.
Τι σημαίνει κυρίαρχη επιστημονική άποψη; Και μάλιστα στην ιστορία;
Εγώ δεν είμαι επιστήμονας, αλλά έχω το δικαιωμα με όσο μυαλό διαθέτω, να σκέφτομαι.
Λογικά δε στέκει τούτη η άποψη, ότι τα κράτη κατασκεύασαν τα έθνη. Παραπέμπεις με σε βιβλία. Υπάρχουν και άλλα βιβλία που λένε το αντίθετο.
Εναντιώνομαι σε αυτή την άποψη ακριβώς γιατί είναι εθνικιστική από κάθε πλευρά αλλά και αντι-ανθρωποκεντρική. Τώρα η αυθεντία που αποφάσισε ότι όποιος δε συμφωνεί με αυτή την άποψη είναι και εθνικιστής μάλλον η ιστορία φαίνεται ότι έχει και άλλους στόχους εκτός από τη γνώση.
Επίλογος: Κάθε εθνοκρατική προσέγγιση της πραγματικότητας είναι εθνικιστική. Γιατί ο εθνικισμός δημιουργείται από τη στιγμή που το κράτος οικειοποιείται το έθνος συγκεντρώνοντας τέτοια εκρηκτική δύναμη ώστε να μπορεί να εξολοθρεύει άνετα τις άλλες εθνότητες. Δηλαδή το κράτος κατασκεύασε ένα έθνος που ήταν ανθρωποφάγο.
Αυτό που αναφέρεις ότι εξ όσων γνωρίζεις δεν είμαι εθνικιστής, νομίζω δεν είναι και πολύ εύηχο και με προβληματίζει. Και εγώ διαβάζω τις αναρτήσεις σου, προσπαθώ να καταλάβω τη σκέψη σου αλλά ποτέ δε διανοήθηκα να σου κολλήσω κάποια ρετσινιά. Φυσικά δεν πιστεύω ούτε στις ταπέλλες.

gregoris είπε...

αντρέα
1. με το κυρίαρχη επιστημονική θέση εννοώ ότι αποτελεί την ακαδημαική ορθοδοξία (όι μόνον στην ιστορία, αλλά τζιαι στην κοινωνιολογία τζιαι τες πολιτικές επιστήμες) τζιαι στηρίζεται που πολλές έρευνες διαχρονικά (τουλάχιστον που την δεκαετία του 60 τζιαι μετά). για να την ανατρέψεις χρειάζεται πολλά παραπάνω που μιαν σειρά πολιτικών κειμένων, απαιτείται θεωρητική τζιαι εμπειρική έρευνα.
2. δεν σου κολλώ καμιά ρετσινιά. το αντίθετο λαλώ ότι που τα γραφόμενα σου συνάγω ότι δεν είσαι εθνικιστής. αλλά υποδεικνύω σου ότι οι βασικοί υποστηριχτές της θέσης των προ-μοντέρνων εθνών (με την οποίαν φλερτάρεις) εν οι εθνικιστές (που μιλούν για την ιστορική συνέχεια του έθνους τους)
3. γενικόττερα θεωρώ τες αναρτήσεις σου πολλά ενδιαφέρουσες τζιαι χρήσιμες. όμως αν μου επιτρέπεις μιαν συντροφική κριτική νομίζω ότι η συγκεκριμένη αντι-εξουσιαστική οπτική που υιοθετείς εν κάπως απόλυτη τζιαι στατική χωρίς να λαμβάνει υπόψην της επαρκώς ούτε την ιστορική διαλεκτική στο επίπεδο της κοινωνίας ούτε τες συγκρούσεις εντός του πολιτικού συστήματος/αστικού κράτους.

andreas f.stavrou είπε...

@grigoris
Στα θέματα των κοινωνικών επιστημών
η έννοια της επιστημονικής ορθοδοξίας δεν λέει και πολλά πράγματα.Γιατί μπορούμε να συζητάμε και για την επόμενη "προδοσία" των διανοουμένων.
Ούτε και σε θέματα πολιτικής αποδέχομαι την ειδικοκρατία. Η άποψη του κάθε πολίτη είναι εξίσου σεβαστή με του κάθε ειδικού σε θέματα που αφορούν το κοινωνικό σύνολο.
Ο όρος ήδη που χρησιμοποιείς "προ-μοντέρνος" δεν είναι ολίγον τι ρατσιστικός με την έννοια ότι περιέχει μια μορφή αξιολόγησης στη βάση μιας λογικής για τη γραμμική εξέλιξη της ιστορίας;
Εάν υπήρχαν λαοί πριν τα νεότερα χρόνια που είχαν μια άλφα ή βήτα συλλογική συνείδηση, η ιστορία απλώς θα καταγράψει τη συλλογική τους ταυτότητα,όποια και αν ήταν, όπως οι ίδιοι την καθόριζαν.
Θα έλθω εγώ να πω σήμερα, ότι επειδή ειστε προ-μοντέρνοι γι αυτο δεν είχατε συλλογική ταυτότητα; Δηλαδή εγώ στον παρόντα χρόνο, σύμφωνα με το νου που κουβαλώ , θα καθορίσω αν υπήρχε και ποια ταυτότητα κάποιων ανθρώπων πριν 300 χρόνια;
Αυτό δεν είναι επιστήμη ούτε και ιστορία, είναι ιδεολογική κατασκευή του παρόντος καθαρά εξουσιοκεντρική και καθόλου ανθρωποκεντρική.

gregoris είπε...

1. ούτε εγώ είμαι υπερ της ειδικοκρατίας στην πολιτική, αλλά τούτον εν μπορεί να σημαίνει ισοπέδωση της συστηματικής θεωρητικής τζιαι εμπειρικής εργασίας που γίνεται που τους κοινωνικούς επιστήμονες.
2. η νεωτερικότητα ως διαδικασία αποτέλεσε μια τομή στην ιστορική εξέλιξη της ανθρωπότητας τζιαι εν πολλοίς εκαθόρισεν τζιαι καθορίζει ακόμα τζιαι τον τρόπο που βλέπουμε το παρελθόν. οπόταν ναι η νεωτερικότητα αναπόφευκτα εμπεριέχει τζιαι αξιολογική κρίση. 3. το πέρασμα που την κυκλική στη γραμμική αντίληψη του χρόνου εν ιστορικό δεδομένο, όι θέμα πολιτικής ή ιδεολογικής αντιπαράθεσης σήμερα.
4. οι προ-μοντέρνες συλλογικές ταυτότητες ήταν βασισμένες πάνω στην θρησκεία, την φυλή τζιαι την τοπική κοινότητα. δεν υπάρχε η έννοια ούτε του λαού ούτε του έθνους όπως την ξέρουμε σήμερα τζιαι όταν χρησιμοποιούμεν τέθκιους όρους (λαός, έθνος κτλ) συσκοτίζουμεν αντί να διαφωτίζουμεν το παρελθόν.
5. η ιστορία δεν γράφει για τους ανθρώπους τζιαι τες ταυτότητες τους, αλλά γράφεται που τους ανθρώπους με τες ταυτότητες τους τζιαι αναπόφευκτα οι ιστορικοί επηρεάζονται που το πλαίσιο στο οποίον ζουν τζιαι δρουν.

andreas f.stavrou είπε...

Αν "οι ιστορικοί επηρεάζονται που το πλαίσιο στο οποίον ζουν τζιαι δρουν", τότε κατ΄ανάγκη η θέση σου
"το πέρασμα που την κυκλική στη γραμμική αντίληψη του χρόνου εν ιστορικό δεδομένο, όι θέμα πολιτικής ή ιδεολογικής αντιπαράθεσης σήμερα", δεν ισχύει.